Kumarasambhava (Canto-5): Odia Version: Odia Script (Part-1): Dr.Harekrishna Meher

कुमारसम्भव -Canto-5 (Odia Script, Part-1)
मूळ संस्कृत महाकाव्य : महाकवि कालिदास
ओड़िआ पद्यानुवाद : डॉ. हरेकृष्ण-मेहेर
= = = = = = = = 
Kumāra-Sambhava
Original Sanskrit Mahākāvya by : Mahakavi Kalidasa 
*
Odia Version by : Dr. Harekrishna Meher
(Extracted from Complete Version of the Epic) 
= = = = = = =  
* PUBLISHED in 'BARTIKA' (Odia Literary Quarterly), Dasahara Special Issues, Jajpur, Odisha)
Odia Metrical Translations of Sanskrit Kavya 'Kumara-Sambhava' :
= = = = = = =

(Canto-5th : Penance of Pārvatī ) : 
(पञ्चम-सर्ग : पार्वतीङ्क तपस्या)
Link:  http://hkmeher.blogspot.in/2016/10/kumara-sambhava-kavya-canto-v-odia.html 
= = = =
Canto-V contains 3 Parts :
Part-1 : http://hkmeher.blogspot.in/2011/01/kumara-sambhava-canto-v-oriya-version.html
*
Part-2 : http://hkmeher.blogspot.com/2011/01/kumara-sambhava-canto-v-oriya-part-2.html
*
Part-3 : http://hkmeher.blogspot.com/2011/02/kumara-sambhava-canto-v-oriya-part-3.html
= = = = = = = = 

* କୁମାରସମ୍ଭବ (ପଞ୍ଚମ ସର୍ଗ) * 
ମୂଳ ସଂସ୍କୃତ ରଚନା : ମହାକବି କାଳିଦାସ
ଓଡ଼ିଆ ପଦ୍ୟାନୁବାଦ : ହରେକୃଷ୍ଣ ମେହେର
--------
(ପଞ୍ଚମ ସର୍ଗ ଯାଜପୁରର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମୁଖପତ୍ର 'ବର୍ତ୍ତିକା'ର ଦଶହରାବିଶେଷାଙ୍କ-୨୦୦୧ ରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରକାଶିତ।) 
======
କୁମାରସମ୍ଭବ * ପଞ୍ଚମ ସର୍ଗ *
(ପାର୍ବତୀଙ୍କ ତପସ୍ୟା) * ରାଗ - ଚୋଖି । 

======

(୧) 
ପିନାକପାଣି  ଶଙ୍କର-
କୋପେ ଭସ୍ମ ହେଲେ ସ୍ମର
ଦେଖି ସମ୍ମୁଖେ ନିଜର
                      ଏ ଅଘଟଣ, 
ଭଗ୍ନ ହେଲା ଗଉରୀଙ୍କ
ଅଭିଳାଷ  ଆନ୍ତରିକ, 
ହୃଦୟେ ନିନ୍ଦିଲେ ଧିକ
                      ସୁନ୍ଦରପଣ ।
ସଉନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ସାର୍ଥକ ତାହା,
ପ୍ରିୟପାଶେ ସଉଭାଗ୍ୟ ଲଭଇ ଯାହା ।।
*
(୨)
ଅବଲମ୍ବି ଏକାଗ୍ରତା
ମୁନିବ୍ରତେ ହୋଇ ରତା
ଶାରୀରିକ ସୁନ୍ଦରତା
                   ସାର୍ଥ କରଣେ,
ବାଞ୍ଛିଲେ ଆଳସ୍ୟହୀନା
ଗିରୀଶବାଳା ନବୀନା
ଏ ବେନି କିପରି ବିନା
                   ତପଶ୍ଚରଣେ ।
ସେହିପରି ପ୍ରେମ ଆବର,
ସେପରି ସ୍ବାମୀ ଲଭିବା ସମ୍ଭବପର ?
*
(୩)
ତପରେ ଦୃଢ଼-ବରତା
ପାର୍ବତୀଙ୍କ ଏ ବାରତା
ଶୁଣି ମାତା ଅଧୀରତା
                   ଭଜିଲେ ମନେ,
ପ୍ରିୟ କନ୍ୟାର ହୃଦୟ
ଶିବେ କରିଅଛି ଲୟ
ଜାଣି ଏପରି ନିଶ୍ଚୟ
                  ମେନା ବହନେ ।
ମହାତପସ୍ୟାରୁ ନିରୋଧି,
ପୁତ୍ରୀକି ଉରେ ଆଲିଙ୍ଗି କହିଲେ ବୋଧି ।।
*
(୪)
'ମାଆ ଲୋ ! ଆମରି ପୁରେ
ଅଛନ୍ତି  ଈପ୍ସିତ ସୁରେ,
କାହିଁ ତପ ? କାହିଁ ଦୂରେ
                       ଶରୀର ତବ,
କୋମଳ ଶିରୀଷ ପୁଷ୍ପ
ନିଜ ବଳ-ଅନୁରୂପ
ସହି ପାରଇ ମଧୁପ-
                      ପଦ ଲାଘବ ।
ମାତ୍ର ପକ୍ଷୀ-ଚରଣ-ଭାର,
ସହିବା ସକାଶେ ଶକ୍ତି ନାହିଁ ତାହାର ।।' 
*
(୫)
ଏହିପରି  ପର୍ବତେଶ-
ଜାୟା ଦେଇ ଉପଦେଶ
ତପ ଉଦ୍ୟମରୁ ଲେଶ-
                    ମାତ୍ର ପୁତ୍ରୀକି,
ପାରିଲେ ନାହିଁ ନିବାରି,
ସ୍ଥିରଚିତ୍ତା ସେ କୁମାରୀ,
ଅଭୀଷ୍ଟ ବସ୍ତୁରେ ଭାରି
                      ଦୃଢ଼ ମତିକି ।
ନିମ୍ନଗାମୀ ବାରିକି ପୁଣ,
ଫେରାଇ ଆଣିବା ଲାଗି କେ ବା ନିପୁଣ ?
*
(୬)
ଦିନେ ପ୍ରଶସ୍ତ-ହୃଦୟା 
ନଗାଧିରାଜ-ତନୟା
'ତପେ ମୁହିଁ ଦୃଢ଼-ଲୟା
                     ସିଦ୍ଧି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, 
ନିଜ ନିବାସ କାନନେ
ରଚିବି' ବୋଲି ସୁମନେ
ପ୍ରିୟସଜନୀ-ବଦନେ
                     ପେଷି ଉଦନ୍ତ ।
ଅନୁଜ୍ଞା ମାଗିଲେ ପିତାଙ୍କ,
‌ହିମାଳୟ ଜାଣିଥିଲେ ଅଭୀଷ୍ଟ ତାଙ୍କ ।।
* 

(୭) 

ସୁଯୋଗ୍ୟ ଅଭିଳାଷରେ 

ତୋଷ ଲଭି ମାନସରେ 

ଆଜ୍ଞା ଦେଲେ ନିବାସରେ 

                        ଭୂଧର-ସାଇଁ, 

ତହୁଁ ପ୍ରସନ୍ନ ମୁଖରେ 

ଗୌରୀ ଚଳିଲେ ସୁଖରେ 

ଶିଖଣ୍ଡୀପୂର୍ଣ୍ଣ  ଶିଖରେ  

                      ତପସ୍ୟା ପାଇଁ ।              

ପରେ ତାହା ଗୌରୀଶିଖର, 

ବୋଲି ଲୋକେ ଖ୍ୟାତ ହେଲା ନାମେ ତାଙ୍କର ।।  

*  

(୮)
‌ହୃଦ-ସ୍ଥଳେ ବିଲେପିତ 
ଚନ୍ଦନକୁ ବିଲୋପିତ
କରୁଥିଲା ଯା ଦୋଳିତ
                     ଦଣ୍ଡ ଚଞ୍ଚଳ,
ସେ ହାରକୁ ପରିହରି 
ପିନ୍ଧିଲେ ବାଳାର୍କ ପରି
ପିଙ୍ଗଳ-ବରଣ ପରି-
                    ଧାନ ବଳ୍କଳ ।
ଉରଜ ଥିବାରୁ ଉନ୍ନତ,
ଶିଥିଳ ହେଲା ବଳ୍କଳ-ସନ୍ଧି ସମସ୍ତ ।।
* 
(୯) 
ସଜ୍ଜିତ ଚାରୁ କୁନ୍ତଳ-
କାନ୍ତିରେ ମୁଖମଣ୍ଡଳ
ଦିଶୁଥିଲା ସମୁଜ୍ଜ୍ବଳ
                   ପୂର୍ବେ ଯେଭଳି,
ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଜଟାଗମ
ଦିଶିଲା ତା ମନୋରମ,
କେବଳ ଅଳିରେ ପଦ୍ମ
                   ନ ଉଠେ ଝଳି । 
ଶଇବାଳ ଯୋଗେ ଆବର,
ହୋଇଥାଏ ଜନ-ନେତ୍ର-ଆନନ୍ଦକର ।। 
*
(୧୦)
ଘେନିଲେ ମେନାଦୁହିତା
ତପୋବ୍ରତେ ଉତ୍ସାହିତା
ମଞ୍ଜୁଳା ସେ  ତ୍ରିଗୁଣିତା
                    ମୌଞ୍ଜୀ ମେଖଳା,
ତାଙ୍କ ଦେହେ ପ୍ରତିକ୍ଷଣ
କର୍କଶ  କଟି-ଭୂଷଣ
କଲା ରୋମ-ହରଷଣ
                    ସେ ତ କୋମଳା ।
ଆଦ୍ୟ ବାର ପାଇଁ ସୂତ୍ରଟି,
ପିନ୍ଧିବାରୁ ରକ୍ତବର୍ଣ୍ଣ  ଦିଶିଲା କଟି ।।
* 
(୧୧)
ସ୍ତନାଙ୍ଗରାଗେ ଅରୁଣୀ-
କୃତ କନ୍ଦୁକରେ ପୁଣି 
ଓଷ୍ଠ-ରଞ୍ଜନେ ତରୁଣୀ
                     ଗଉରୀଙ୍କର,
ରତ ଥିଲା ଯେଉଁ ହସ୍ତ,
ତେଜି ଏବେ ସେ ସମସ୍ତ
ଅକ୍ଷମାଳାରେ ଅଭ୍ୟସ୍ତ
                    ହେଲା ସାଦର ।
କଲା କୁଶାଙ୍କୁର ଆଦାନ,
ବିକ୍ଷତ ହେଲା ସେ ଲାଗି ଅଙ୍ଗୁଳିମାନ ।।
*
(୧୨)
ମହାର୍ଘ ମୃଦୁ ଶୟନେ
ପାରୁଶ-ପରିବର୍ତ୍ତନେ
କେଶୁଁ ପତିତ ସୁମନେ
                  ଯେଉଁ ଗୌରୀକି,
ହେଉଥିଲା କଷ୍ଟ ଜ୍ଞାନ,
ତପେ ସେ ତ ବର୍ତ୍ତମାନ
କଲେ ନିଜ ଉପଧାନ
                    ବାହୁ-ବଲ୍ଲୀକି । 
ଅନାବୃତ ମୁକ୍ତ ଭୂମିରେ,
ଉପବେଶନ ଶୟନ କଲେ ବିଧିରେ ।।
*
(୧୩)
ତପଶ୍ଚରଣ ଶେଷରେ
ଫେରି ପାଇବା ଆଶରେ
କୋମଳା ଲତା ପାଶରେ
                     ସେକାଳେ ଆଣି,
ବିଳାସ-ଭଙ୍ଗୀ ନିଜର
ଅରପି ଦେଲେ ଆବର
ଏଣୀବୃନ୍ଦରେ ସୁନ୍ଦର
                    ଲୋଳ ଚାହାଁଣୀ ।
ସମର୍ପିଲେ ଉମା ସତେ କି,
ନ୍ୟାସରୂପେ ତହିଁ ଏଇ ବସ୍ତୁ ବେନିକି ।।
*
(୧୪)
ନିରଳସା ସୁକୁମାରୀ 
ଶଇଳରାଜ-କୁମାରୀ
ଦେଇ କୁମ୍ଭ-ସ୍ତନ-ବାରି
                      ସାଜିଲେ ମାତ,
ବାଳବୃକ୍ଷଙ୍କ ବର୍ଦ୍ଧନ
କଲେ ନିଜେ ଶୁଦ୍ଧମନ,
ପରେ ପୁତ୍ର ଷଡ଼ାନନ
                   ହେଲେହେଁ ଜାତ ।
ଅଗ୍ରଜ ସମଗ୍ର ତରୁର,
ତନୟ-ସ୍ନେହ କେବେ ନ କରିବେ ଦୂର ।।
*
(୧୫)
ତପଶ୍ଚାରିଣୀ  ଅପାର
ସ୍ନେହେ ମୃଗଙ୍କୁ ଆହାର
ଦେଇ ପାଳିଲେ ନୀବାର
                      ଆହରି କରେ,
ତାଙ୍କ ସମୀପେ ସମସ୍ତ
ଏଭଳି ଥିଲେ ବିଶ୍ବସ୍ତ
ବଢ଼ାଇ ଉମା ସ୍ବହସ୍ତ
                     କୌତୁକଭରେ ।
ମୃଗଙ୍କର ନେତ୍ର ସଙ୍ଗତେ, 
ମାପୁଥିଲେ ସଖୀଙ୍କର ନେତ୍ର ଅଗ୍ରତେ ।।
*
(୧୬)
କରୁଥିଲେ ନିତ୍ୟ ସ୍ନାନ
ସେ ବଳ୍କଳ ପରିଧାନ
ଅନଳ ହୋମ ବିଧାନ
                    ବେଦ ଅଭ୍ୟାସ,
ଜାଣି ଏ ଶୁଭାଚରଣ
ଦର୍ଶନାର୍ଥୀ ଋଷିଗଣ
କରୁଥିଲେ ପଦାର୍ପଣ
                     ତାଙ୍କ ଆବାସ ।
ଧର୍ମବୃଦ୍ଧ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଶରେ,
ବୟସ ଗଣନା କେବେ କେହି ନ କରେ ।।
*
(୧୭)
ବିରୋଧୀ ପ୍ରାଣୀନିକର
ତେଜିଲେ ନିଜ ପୂର୍ବର
ବୈରିଭାବ  ପରସ୍ପର 
                   ତପସ୍ଥଳରେ,
ଇଷ୍ଟଫଳେ ତରୁଗଣ
କଲେ ଅତିଥି-ତୋଷଣ,
ଅନୁକ୍ଷଣ ନବ ପର୍ଣ୍ଣ-
                   ଶାଳା ଭିତରେ । 
ଦୀପ୍ତ ଥିଲା ହୋମ-ଜ୍ବଳନ,
ଏ ରୂପେ ପବିତ୍ର ହେଲା ସେ ତପୋବନ ।। 
* 

(୧୮) 

ଏପରି  ପୂର୍ବାଚରିତ 

ତପସ୍ୟାବଳେ ଈପ୍ସିତ 

ଫଳ ଲଭିବା ନିଶ୍ଚିତ 

                    ନୁହେ ସମ୍ଭବ, 

ଏ କଥା ମନେ ବିଚାରି 

ନଗାଧିରାଜ-କୁମାରୀ 

ଉପେକ୍ଷିଲେ ନିଜ ଶାରୀରିକ ମାର୍ଦବ । 

ତା ଠାରୁ ଅଧିକ କଠିନ, 

ତପସ୍ୟା ଆରମ୍ଭ କଲେ ହୋଇ ତଲ୍ଲୀନ ।। 

*

(୧୯) 

କଷ୍ଟ ପାଉଥିଲେ ହେଳେ 

ସାମାନ୍ୟ କନ୍ଦୁକ ଖେଳେ 

ନିଜ ପୁରେ ସେତେବେଳେ  

                    ଯେଉଁ ସୁନ୍ଦରୀ, 

ବର୍ତ୍ତମାନ  ମୁନିବ୍ରତେ 

ମଜ୍ଜିଲେ ସେ ଅବିରତେ 

ସ୍ଵର୍ଣ୍ଣ-ପଦ୍ମେ ଗଢ଼ା ସତେ  

                     ତନୁ ତାଙ୍କରି । 

ବହିଥିଲା ଉଭୟ ଗୁଣ, 

ସ୍ୱଭାବେ କୋମଳ ଥିଲା କଠିନ ପୁଣ।।  

* 

(୨୦) 

ଗ୍ରୀଷ୍ମକାଳେ ନିଜ ଚାରି 

ପାରୁଶରେ ସୁକୁମାରୀ 

ଅନଳ ଜାଳି ତାହାରି 

                     ମଧ୍ୟେ ରହିଲେ, 

ରବିଙ୍କ ଦହନାତ୍ମକ 

ନୟନ-ପ୍ରତିଘାତକ 

ରଶ୍ମି ଜିଣି ଅପଲକ 

                    ନେତ୍ରେ ଚାହିଁଲେ । 

ଏକ ଲୟେ ତପନ ପ୍ରତି, 

ସୁମଧ୍ୟମା ଶୁଭ୍ରହାସ-ମୁଖୀ ପାର୍ବତୀ ।। 

* 

(୨୧) 

ଏହିପ୍ରକାରେ ପ୍ରଖର 

ମିହିର-ତେଜ-ନିକର 

ବାଜିବାରୁ ଉମାଙ୍କର

                      ମୁଖ ଧବଳ,‌ 

ଧାରଣ କଲା ସୁନ୍ଦର 

କାନ୍ତିକି ଅରବିନ୍ଦର, 

କିନ୍ତୁ ତହିଁ ନିରନ୍ତର  

                    ତାପେ କେବଳ । 

ଦୀର୍ଘ ବେନି ନେତ୍ର-ପ୍ରାନ୍ତରେ, 

କାଳିମା ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କଲା ମନ୍ଥରେ ।।   

* 

(୨୨) 

ଅଯାଚିତେ ଉପସ୍ଥିତ 

ସଲିଳ-ବିନ୍ଦୁ ସହିତ 

ଶଶୀଙ୍କର ରସାନ୍ବିତ 

                     ରଶ୍ମି ଶୀତଳ, 

ଏତେ ମାତ୍ର ସୁଲକ୍ଷଣା 

ପାର୍ବତୀଙ୍କର  ଆପଣା 

ତପସ୍ୟାକାଳେ ପାରଣା 

                     ହେଲା କେବଳ । 

ପାଦପମାନଙ୍କ ଜୀବନ, 

ବୃତ୍ତିରୁ ନ ଥିଲା ଭିନ୍ନ ଏହି ସାଧନ ।। 

*

(୨୩) 

ଗଗନଗାମୀ ତପନ 

ଇନ୍ଧନ-ଦୀପ୍ତ ଦ‌‌ହନ, 

ଏଭଳି ନାନା ଜ୍ବଳନ-

                          ଙ୍କର ତେଜରେ, 

ଅତିଶୟ ସନ୍ତାପିତା 

ଶୈଳାଧିରାଜ-ଦୁହିତା 

ତପାନ୍ତେ ହେଲେ ସିଞ୍ଚିତା 

                            ନବ ଜଳରେ । 

ଉଷ୍ଣ ବାଷ୍ପ ନିଜ ଶରୀରୁ, 

ଊର୍ଦ୍ଧ୍ବକୁ ତେଜିଲେ ଭୂମି ସଙ୍ଗେ ତହିଁରୁ ।।  

* 

(୨୪) 

ଆଦ୍ୟ ବାରି-ବିନ୍ଦୁରାଶି 

ବର୍ଷାକାଳେ ମୃଦୁହାସୀ- 

ନେତ୍ରଲୋମପରେ ଆସି 

                      ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ଥାଇ, 

ତାଡ଼ି କୋମଳ ଅଧର 

ଉଚ୍ଚ ପୀନ ପୟୋଧର 

ଉପରେ ପଡ଼ି ସତ୍ବର  

                    ଚୂର୍ଣ୍ଣତା ପାଇ ।  

ଧୀରେ ଧୀରେ ଖସି ବଳୀରେ, 

ବିଳମ୍ବେ ପ୍ରବେଶ କଲା ନାଭିସ୍ଥଳୀରେ ।। 

*

(୨୫) 

ପ୍ରବଳ ଧାରା-ସମ୍ପାତ 

ସଙ୍ଗତେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ବାତ 

ବ‌ହନ୍ତେ ଶୈଳସୁତା ତ 

                       ଦିବାବସାନେ, 

ଅନାବୃତ  ଶିଳାତଳ- 

ଶେଯେ ଶୋଇଲେ କେବଳ, 

ସତେ ସେକାଳେ ଚଞ୍ଚଳ 

                      ଯାମିନୀମାନେ । 

କ୍ଷଣପ୍ରଭା-ଚକ୍ଷୁ ମେଲାଇ, 

ଦେଖୁଥିଲେ ତପ-ସାକ୍ଷୀ ସ୍ବରୂପେ ଥାଇ ।। 

* 

(୨୬) 

ପୌଷ ରଜନୀକାଳରେ 

ବାୟୁ ତୁଷାର-ମେଳରେ 

ବହିବା ବେଳେ ଜଳରେ 

                      କଲେ ବସତି, 

ତହିଁ ସମ୍ମୁଖରେ ତାଙ୍କ 

ପରସ୍ପର  ଚକ୍ରବାକ- 

ଦମ୍ପତି ନିଶୀଥଯାକ  

                   ବ୍ୟାକୁଳେ ଅତି । 

ବିରହେ କରନ୍ତେ ରୋଦନ, 

ଦୟାର୍ଦ୍ର ହେଲା ଉମାଙ୍କ କୋମଳ ମନ ।। 

*

(୨୭) 

ଆକଣ୍ଠ ଜଳେ କେବଳ 

ଦିଶିଲା  ମୁଖ ସୁଢଳ 

କମ୍ପିଲା  ଅଧର-ଦଳ 

                     ଶୀତଳତାରୁ, 

ପଦ୍ମ-ମୁଖୁଁ  ଆପଣାର  

ସୁବାସ କଲେ ପ୍ରସାର, 

ନିଶାସମୟେ  ତୁଷାର 

                     ବର୍ଷା ହେବାରୁ । 

ନଷ୍ଟ ହେଲା କମଳ- ଧନ, 

ସ୍ବମୁଖେ ସେ କଲେ ସତେ ପଦ୍ମ ସର୍ଜନ ।।

*

(୨୮) 

ବୃକ୍ଷୁଁ ସ୍ବେଚ୍ଛାରେ ପତିତ 

ପତ୍ର ଭକ୍ଷିଲେ  ନିଶ୍ଚିତ 

ତପଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟାର ସେହି ତ 

                      ଚରମ ସୀମା,  

କିନ୍ତୁ ସେ ପର୍ଣ୍ଣ ଆହାର 

ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ପରିହାର 

କଲେ ତପେ ଆପଣାର                   

                    ପର୍ବତ-ଜେମା । 

ତେଣୁ ପୁରାଣଜ୍ଞ-ନିକର, 

ଦେଇଅଛନ୍ତି 'ଅପର୍ଣ୍ଣା' ନାମ ତାଙ୍କର ।। 

*

(୨୯) 

କମଳିନୀର ପରାୟ 

ସୁକୋମଳ ତାଙ୍କ କାୟ, 

ଦୃଢ଼ ବ୍ରତ ସମୁଦାୟ 

                     ତହିଁ ଆଚରି, 

କଷ୍ଟ ସହି  ନିଶିଦିନ 

ସୁମୁଖୀ ନ ହେଲେ ଖିନ୍ନ, 

ତପସ୍ବୀଗଣ  କଠିନ 

                   ଦେହେ ନିଜରି । 

ସାଧିଥାନ୍ତି ତପସ୍ୟା ଯାହା, 

ଅତ୍ୟନ୍ତ ନିଊନ କଲେ  ଗିରିଜା ତାହା ।। 

====

(କ୍ରମଶଃ) 

------