Depiction of Dawn (Usha) in Tapasvini Kavya/ Dr.Harekrishna Meher

Beautiful Depiction of Dawn (Usha)  

in 'Tapasvini' Mahakavya of Poet Gangadhar Meher

*

(Extracted from Tri-lingual Translations of Tapasvini

By  Dr. Harekrishna Meher) 

= = = = = = = = = = = = = = = 

Original Odia Poem from Canto-IV

composed in mellifluous Chokhi-Raga :   

= = = = = = = = = = = = = = = 

मङ्गळे अइला उषा   

बिकच-राजीब-दृशा

जानकी-दर्शन-तृषा 

हृदये बहि  ।    

कर-पल्लबे नीहार-     

मुक्ता धरि उपहार

सतीङ्क बास बाहार  

प्राङ्गणे रहि  ।

कळकण्ठ-कण्ठे कहिला,

‘दरशन दिअ सति  ! राति पाहिला ॥’ (१)

*

अरुण कषाय बास     

कुसुम-कान्ति-बिकाश

प्रशान्त रूप बिश्वास 

दिअन्ति मने  ।  

केउँ य़ोगेश्वरी आसि    

मधुर भाषे आश्वासि

डाकुछन्ति दुःखराशि   

उपशमने  ।

देबा पाइँ नब जीबन,

स्वर्गुँ कि ओह्लाइछन्ति  मर्त्त्य भुबन ॥ (२)  

*

समीर सङ्गीत गाए   

भ्रमर बीणा बजाए  

सुरभि नर्त्तने थाए   

उषा-निदेशे  ।  

कुम्भाटुआ होइ भाट   

आरम्भिला स्तब पाठ

कळिङ्ग अइला पाट-   

मागध बेशे  ।  

लळित मधुरे कहिला,

‘उठ सती-राज्य-राणि !  राति पाहिला ॥’ (३)

*

= = = = = = = = = = = = 

Hindi Translation

= = = = = = = = = = = =

समंगल आई सुन्दरी 
प्रफुल्ल-नीरज-नयना उषा, 
हृदय में ले गहरी 
जानकी-दर्शन की तृषा  ।  
नीहार-मोती उपहार लाकर पल्लव-कर में, 
सती-कुटीर के बाहर 
आंगन में खड़ी होकर  
बोली कोकिल-स्वर में,   
‘दर्शन दो, सती अरी  ! 
बीती  विभावरी ॥’ (१) 
*

अरुणिमा कषाय परिधान,  
सुमनों की चमकीली मुस्कान  
और प्रशान्त रूप मन में जगाते विश्वास : 
आकर कोई योगेश्वरी 
बोल मधुर वाणी सान्त्वनाभरी 
सारा दुःख मिटाने पास 
कर रही हैं आह्वान  ।  
मानो स्वर्ग से उतर  
पधारी हैं धरती पर  
करने नया जीवन प्रदान ॥ (२) 
*
गाने लगी बयार 
संगीत  तैयार  । 
वीणा बजाई भ्रमर ने,  
सौरभ लगा नृत्य करने  
उषा का निदेश मान  ।  
कुम्भाट भाट हो करने लगा स्तुति गान ।   
कलिंग आया पट्टमागध बन,   
बोला बिखरा ललित मधुर स्वन,    
‘उठो  सती-राज्याधीश्वरि ! 
बीती  विभावरी ॥’ (३) 

*

= = = = = = = = = = = =

English Translation

= = = = = = = = = = = =

Auspiciously came

Usha, the blooming lotus-eyed dame,  

in her heart cherishing keenly  

thirst for a vision

of the virtuous Janaki.  

Bearing dew-pearls as presentation  

in her hands of leafage,  

standing forward

in the outer courtyard

of Sita’s cottage,  

in cuckoo’s tone spake she,  

‘O Chaste Lady !

Deign to give your sight.  

Dawned the night.’ (1)  

*

The saffron costume  

of auroral shine,  

flowers’ smiling bloom  

and tranquil mien  

make a room  

in the mind to presume :  

Some goddess of yoga reaching the place,  

by sweet words giving solace  

calls to render relief  

from pangs of grief.  

From heaven on earth as if  

has descended to bestow a new life.  (2)  

*

Musical tune Zephyr sang swinging.  

Black Bee played on lute charming.  

By Usha’s bidding, in dance  

rapt remained Fragrance.  

Kumbhatua bird as a royal bard  

began to eulogize forward.  

As the panegyrist premier

Kalinga bird appeared there   

and spake in voice gracefully sweet,

‘Wake please,

O Queen of the empire of chaste ladies !  

Dawned the night.’ (3)  

*  

= = = = = = = = = = = = = = 

Sanskrit Translation

= = = = = = = = = = = = = = 

मङ्गलं समागता सौम्याङ्गना

उषा व्याकोषारविन्द-लोचना

वैदेही-दर्शनाभिलाषं वहन्ती स्वहृदये ।

पल्लव-कर-द्वये

नीहार-मौक्तिक-प्रकरोपहारं दधाना

सती-निलय-बहिरङ्गणे विद्यमाना

अभाषत कोकिल-कण्ठ-स्वना सूनरी,

‘दर्शनं देहि सति ! प्रभाता विभावरी ॥’ (१)

*

अरुण-काषायाम्बरम्,

स्मितं सुमनसां विकस्वरम्,

प्रशान्त-रूपं च स्वान्ते जनयन्ति प्रत्ययम् :

काऽपि योगेश्वरी तत्रागत्य स्वयम्

सुमधुर-वचनैः सान्त्वनां प्रदाय

समाकारयति दुःखराशि-प्रशमनाय ।

नवीन-जीवन-दानार्थं सा ध्रुवम्

विद्यते त्रिदिव-भुवनादवतीर्णा भुवम् ॥ (२)

*

सङ्गीतं गायति स्म समीरणः,

भृङ्गो वीणा-वादन-प्रवणः ।

सुरभिरवर्त्तत नर्त्तन-तन्मया

उषाया अनुज्ञया  ।

वैतालिको भूत्वा कुम्भाट-विहङ्गः  

प्रारभत स्तुति-पठनम्  ।  

समागतो मागध-मुख्य-वेशः कलिङ्गः

प्रोवाच सुललित-मधुर-स्वनम्,

‘उत्तिष्ठ, सती-राज्याधीश्वरि !  

प्रभाता विभावरी ॥’ (३)

= = = = = = = = = = 

Ref : Complete Hindi-English-Sanskrit Versions of Tapasvini Kavya :

http://tapasvini-kavya.blogspot.in/2013/05/complete-tapasvini-kavya-hindi-english.html

* * *